Do kiedy płacić alimenty na dziecko? Ile trwa obowiązek alimentacyjny? Jak uchylić się od obowiązku alimentacyjnego, jak zakończyć płacenie alimentów?

Alimenty to świadczenia przekazywane osobom bliskim, które z różnych względów nie są w stanie utrzymać się samodzielnie (przede wszystkim z uwagi na wiek, niepełnosprawność, stan zdrowia). Kiedy brak jest woli po stronie osoby zobowiązanej do przekazywania alimentów dobrowolnie, obowiązek alimentacyjny może zostać potwierdzony przez sąd. Zdecydowanie najczęściej orzekanymi alimentami w polskim systemie prawnym są alimenty od rodzica (rodziców) na rzecz małoletniego dziecka. W końcu przychodzi jednak taki czas, kiedy dziecko osiąga pełnoletność, nierzadko po skończeniu szkoły średniej idzie na studia, w końcu te studia kończy. Zobowiązany rodzic zadaje sobie więc słuszne pytanie: do kiedy musi płacić zasądzone przez sąd alimenty na córkę/syna? Czy granicą jest ukończenie przez dziecko 18, 24, a może 26 lat?

Do kiedy płaci się alimenty? Granica wieku do płacenia alimentów

Odpowiedź może niektórych zaskoczyć, ale prawo nie określa granicy wieku do jakiej należy realizować obowiązek alimentacyjny – innymi słowy, alimenty można płacić w zasadzie dożywotnio. Alimenty zależne są bowiem od tego, czy dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie.

Uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Jak to zrobić i kiedy?

Jeżeli dziecko jest już na tyle samodzielne, że może zapewnić sobie byt – należy wystąpić do sądu z pozwem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Brak możliwości samodzielnego utrzymania się dziecka

Jak wspomniano wcześniej, polskie prawo nie warunkuje obowiązku alimentacyjnego od przekroczenia pewnej granicy wieku, a od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jedna osoba bowiem będzie w stanie samodzielnie utrzymać się już po ukończeniu szkoły średniej/zawodowej, kiedy podejmie pracę na pełen etat, a druga zacznie zarabiać dopiero po studiach, tj. najczęściej w wieku 24 – 25 lat, choć zdarza się, że i później – wszystko zależy od okoliczności sprawy i indywidualnej sytuacji oraz oceny przez sąd zasadności dalszej alimentacji. Oczywiście, całkowicie odmiennie przesłanka samodzielności oceniana będzie w odniesieniu do dziecka zdrowego, a inaczej w stosunku do dziecka niepełnosprawnego lub poważnie chorego, które z racji stanu zdrowia po prostu nie jest w stanie podjąć zatrudnienia, a otrzymywana pomoc (zasiłki, renta) nie wystarczą na wszystkie, miesięczne wydatki – w takim przypadku sąd raczej nie uchyli obowiązku alimentacyjnego, niezależnie od wieku.

PRZYKŁAD 1: Bartłomiej ukończył technikum fryzjerskie, a zaraz po skończeniu szkoły – w wieku 20 lat – zaczął pracować na pełen etat w salonie fryzjerskim. Nie poszedł na studia. W takiej sytuacji powstała przesłanka do uchylenia obowiązku alimentacyjnego, jako że Bartek jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

PRZYKŁAD 2: Angelika od razu po ukończeniu liceum i zdaniu matury poszła na studia, studiuje dziennie na kierunku finanse i rachunkowość. W przyszłości chce pracować w biurze rachunkowym lub w korporacji. W ofertach pracy warunkiem zatrudnienia jest jednak ukończenie studiów wyższych. W takim wypadku sąd stwierdzi, że przynajmniej do czasu ukończenia studiów Angelika nie jest w stanie utrzymać się jeszcze samodzielnie i nie uchyli obowiązku alimentacyjnego.

Zwracam uwagę, że powyższe przykłady są „zero-jedynkowe”. Sąd mógłby bowiem inaczej ocenić stan faktyczny i przesłankę samodzielności utrzymania się np. gdyby Bartłomiej, pomimo zatrudnienia, studiował lub szkolił się zaocznie, a Angelika z kolei studiowałaby finanse i rachunkowość weekendowo, a w tygodniu pracowała np. jako kelnerka.

Brak starań dziecka i nadmierny uszczerbek majątkowy dla rodzica

Co jednak w sytuacji, kiedy dziecko ma 22 lub 23 lata, jest w pełni zdrowe, nie poszło na studia i nie pracuje? Albo w wieku 24 lat skończyło studia magisterskie i zamiast podjąć pracę rozpoczęło kolejne 3- lub 5-letnie studia? O takiej sytuacji mówi wprost art. 133 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z treścią którego sytuacja, w której dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się stanowi przesłankę do uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Sąd więc bada czy postępowanie uprawnionego (dziecka) – niepracującego, bądź uczącego się ponad standardowy czas – ma racjonalne uzasadnienie.

PRZYKŁAD 3: Robert skończył liceum, poszedł na studia, z których jednak po pół roku został skreślony z uwagi na to, że nie zdał sesji zimowej. Następne pół roku wyłącznie imprezował, nie pracując. Od nowego roku akademickiego rozpoczął kolejne studia, na kierunku dziennikarstwo, jednak po prawie dwóch latach dobrowolnie z nich zrezygnował, ponieważ doszedł do wniosku, że zawód dziennikarza nie jest tym, co chce robić w życiu i ponownie nie podejmował prób zatrudnienia. Takim postępowaniem Robert na pewno nie dokłada należytych starań do samodzielnego utrzymania się i sąd uchyli obowiązek alimentacyjny jego rodzica.

Wspomniany art. 133 Kodeksu mówi o jeszcze jednej przesłance do uchylenia obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka pełnoletniego – jeżeli jego realizacja jest połączona z nadmiernym uszczerbkiem majątkowym dla rodzica. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy np. rodzic ulega wypadkowi i nie jest w stanie pracować w dotychczasowym, wyuczonym zawodzie, a jego miesięczne dochody drastycznie spadają lub rodzic w ogóle nie jest w stanie znaleźć pracy i np. utrzymuje się wyłącznie z przyznanej renty.

Co też istotne z punktu widzenia rodzica występującego z pozwem o uchylenie alimentów – sąd może uczynić to z datą wsteczną. Ma to o tyle istotne znacznie, że w pewnych okolicznościach uprawniony do alimentów może być zobowiązany do zwrotu wpłaconych po tej dacie świadczeń, zaś – w przypadku prowadzonej egzekucji – komornik może umorzyć część długu alimentacyjnego, jeżeli taki powstał.

PRZYKŁAD 4: Konrad wystąpił z pozwem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w listopadzie 2022 roku. Od wielu lat nie utrzymuje kontaktu z córką. W trakcie postępowania – na wniosek ojca – sąd zobowiązał córkę do udzielenia informacji czy studiuje lub czy ukończyła już studia oraz do ewentualnego przedstawienia dyplomu. Z przedstawionego dyplomu wynika, że córka ukończyła studia w lipcu 2021 roku, a ponadto córka poinformowała, że od tamtej pory pracuje. Konrad zmodyfikował więc powództwo, domagając się uchylenia obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną. Sąd w takiej sytuacji na pewno wyda wyrok uchylający alimenty od lipca 2021 roku.

Podsumowanie

Słowem podsumowania:

1. Nie ma granicy wieku, do której rodzic jest zobowiązany płacić pełnoletniemu dziecku alimenty,
2. Zasądzone alimenty na pełnoletnie dziecko należy płacić do momentu, kiedy nie jest ono jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (intencjonalnie nie szuka pracy, studiuje ponad miarę) lub jeżeli dalsze płacenie alimentów jest dla rodzica połączone z nadmiernym dla niego uszczerbkiem,
3. Aby uchylić obowiązek alimentacyjny należy złożyć do sądu pozew; obowiązek alimentacyjny można uchylić także z datą wsteczną.

Kancelaria zastrzega, iż powyższy wpis nie stanowi porady prawnej, mogącej mieć zastosowanie do konkretnej sprawy. W celu umówienia się na indywidualną poradę proszę o kontakt telefoniczny lub mailowy.

Stan prawny: styczeń 2023 roku